जापानी भाषाको चित्रात्मक लिपि हुनाले पनि होला यो भाषाका कवि साहित्यकारले बिम्बसँग मजाले खेल्न सक्छन् । चित्रमै सोच्ने लेख्ने भएकाले होला जापानी हाइकुहरूले त्यति सशक्त बिम्ब बोक्ने गरेका । अन्य भाषामा लेखिएका हाइकु त एकछेउ पनि हुन्नन् तिनको तुलनामा । जापानी भाषाबाट अन्यमा अनुवाद गर्दा त्यो बिम्ब हराउन पुग्छ । तर जापानी भाषा नजानेकाले त्यहाँको साहित्य आस्वादनका लागि अनुवादको सहारा लिनैपर्यो । महान् जापानी साहित्यकार केन्जी मियाजावाका नौवटा बालकथा र एउटा लघुउपन्यासलाई हाम्रा कवि क्षेत्रप्रताप अधिकारीले अनुवाद गरेका रहेछन्, "आकाशगंगा यात्रा" शीर्षकमा । अनुवाद झुर छ । नेपालीमा त्यति प्रयोग नहुने हिन्दी र संस्कृतका शब्द बेस्सरी हालेका छन् अनुवादकले । जस्तो, यो अनुच्छेदले के भन्न खोजेको हो ?
"वास्तविक सौन्दर्य अनम्य र शिलाभव हुँदैन । मान्छेहरू अंगसंयोगको कुरा गर्छन् । तर अंगसंयोगको चेतनासम्म उपस्थित भए त भैहाल्यो नि !"
यस्ता अप्ठ्यारा वाक्य प्रशस्त छन् पुस्तकमा । अनि हर्जाना तिर्ने, मुलम्मा चढाउने जस्ता नेपालीमा खासै प्रयोग नहुने शब्द पनि बग्रेल्ती छन् । मैले त्यो लघुउपन्यास 銀河鉄道の夜 (नाइट अफ द मिल्की वे रेलवे) अंग्रेजी अनुवादमा समेत पढेँ । त्यो अनुवाद पनि धेरै राम्रो त होइन । अनुवाद गाह्रै कुरा हो । झन् बिम्बात्मक भाषाबाट अर्को भाषामा लाँदा त बिम्बै कता हरायो कता (लस्ट इन ट्रान्स्लेसन) । अनुवादक आफैँ कवि भएकाले कथाका बीचमा आउने कविताहरूको अनुवाद कवितात्मक नै गर्लान् भन्ने आशा गरेको तर ठाडो गद्यात्मक अनुवादमै झारा टारेछन् ।
जे होस्, नराम्रो अनुवाद भएपनि मियाजावाका कथा र उपन्यास चाहिँ उत्कृष्ट नै रहेछन् । जादुमयी, गम्भीर र दार्शनिक लागे कथाहरू । जनावर, प्रकृति, बोटबिरुवा, निर्जीव पदार्थलाई समेत पात्र बनाएर मियाजावाले गहिरा कुरा गरेका छन् बालकथाको आडमा । उनी प्रखर बौद्ध उपासक र कट्टर शाकाहारी रहेछन् । दयाभाव, करुणा र अहिंसा उनका कथाका विषय हुन् । "नामेतोको पहाडका भालु" मा एउटा सिकारीले भालु मार्छ र क्षमाप्रार्थना गर्छ, "मैले आफ्नो जीविका चलाउन तिमीलाई मार्नुपरेको हो ।" अर्को एउटा भालुलाई मार्नलाग्दा त्यो भालुले मलाई अहिले नमार, म दुई वर्षपछि आफैँ तिम्रोअघि लास बनेर आउँछु भन्छ र वाचा पूरा गर्छ । करुणाको कस्तो भव्य प्रदर्शन ! "अनेकौं आदेशको चमेनागृह" शीर्षकको कथामा व्यवसायिक सिकारीहरू एउटा विचित्र रेस्टुराँमा पुग्छन् जहाँ मानिसको परिकार बनाउने गरिन्छ । "बैगुनी मुसो" भन्ने कथामा खोरभित्र पारिएको मुसोको इतिवृत्तलाई खोर, कुचो, न्याउरीमुसो, त्यै मुसो, थामको माध्यमले बताइएको छ । यस्तै अन्य कथा पनि बिम्बात्मक र सशक्त छन् ।
लघुउपन्यास "आकाशगंगा यात्रा" मा परोपकार र करुणाको मीठो कथा उनिएको छ बालसुलभ कल्पनाको सेरोफेरोमा । बौद्धदर्शन, क्रिस्चियन धर्मका मान्यता, अन्तरिक्ष विज्ञानका प्रसंग, मृत मानिससम्बन्धी पारलौकिक विश्वास समेटिएकाले सबै कुरा त मैले बुझिनँ तर अरुको भलाइका लागि काम गर्नुपर्छ भन्ने सन्देश दिएको छ यसले । घटनाक्रम चमत्कारी छन् । शिल्प उत्कृष्ट छ ।
मियाजावाका रचना पढ्दा एककिसिमको अलौकिक आनन्दको अनुभूति भयो ।
"वास्तविक सौन्दर्य अनम्य र शिलाभव हुँदैन । मान्छेहरू अंगसंयोगको कुरा गर्छन् । तर अंगसंयोगको चेतनासम्म उपस्थित भए त भैहाल्यो नि !"
यस्ता अप्ठ्यारा वाक्य प्रशस्त छन् पुस्तकमा । अनि हर्जाना तिर्ने, मुलम्मा चढाउने जस्ता नेपालीमा खासै प्रयोग नहुने शब्द पनि बग्रेल्ती छन् । मैले त्यो लघुउपन्यास 銀河鉄道の夜 (नाइट अफ द मिल्की वे रेलवे) अंग्रेजी अनुवादमा समेत पढेँ । त्यो अनुवाद पनि धेरै राम्रो त होइन । अनुवाद गाह्रै कुरा हो । झन् बिम्बात्मक भाषाबाट अर्को भाषामा लाँदा त बिम्बै कता हरायो कता (लस्ट इन ट्रान्स्लेसन) । अनुवादक आफैँ कवि भएकाले कथाका बीचमा आउने कविताहरूको अनुवाद कवितात्मक नै गर्लान् भन्ने आशा गरेको तर ठाडो गद्यात्मक अनुवादमै झारा टारेछन् ।
जे होस्, नराम्रो अनुवाद भएपनि मियाजावाका कथा र उपन्यास चाहिँ उत्कृष्ट नै रहेछन् । जादुमयी, गम्भीर र दार्शनिक लागे कथाहरू । जनावर, प्रकृति, बोटबिरुवा, निर्जीव पदार्थलाई समेत पात्र बनाएर मियाजावाले गहिरा कुरा गरेका छन् बालकथाको आडमा । उनी प्रखर बौद्ध उपासक र कट्टर शाकाहारी रहेछन् । दयाभाव, करुणा र अहिंसा उनका कथाका विषय हुन् । "नामेतोको पहाडका भालु" मा एउटा सिकारीले भालु मार्छ र क्षमाप्रार्थना गर्छ, "मैले आफ्नो जीविका चलाउन तिमीलाई मार्नुपरेको हो ।" अर्को एउटा भालुलाई मार्नलाग्दा त्यो भालुले मलाई अहिले नमार, म दुई वर्षपछि आफैँ तिम्रोअघि लास बनेर आउँछु भन्छ र वाचा पूरा गर्छ । करुणाको कस्तो भव्य प्रदर्शन ! "अनेकौं आदेशको चमेनागृह" शीर्षकको कथामा व्यवसायिक सिकारीहरू एउटा विचित्र रेस्टुराँमा पुग्छन् जहाँ मानिसको परिकार बनाउने गरिन्छ । "बैगुनी मुसो" भन्ने कथामा खोरभित्र पारिएको मुसोको इतिवृत्तलाई खोर, कुचो, न्याउरीमुसो, त्यै मुसो, थामको माध्यमले बताइएको छ । यस्तै अन्य कथा पनि बिम्बात्मक र सशक्त छन् ।
लघुउपन्यास "आकाशगंगा यात्रा" मा परोपकार र करुणाको मीठो कथा उनिएको छ बालसुलभ कल्पनाको सेरोफेरोमा । बौद्धदर्शन, क्रिस्चियन धर्मका मान्यता, अन्तरिक्ष विज्ञानका प्रसंग, मृत मानिससम्बन्धी पारलौकिक विश्वास समेटिएकाले सबै कुरा त मैले बुझिनँ तर अरुको भलाइका लागि काम गर्नुपर्छ भन्ने सन्देश दिएको छ यसले । घटनाक्रम चमत्कारी छन् । शिल्प उत्कृष्ट छ ।
मियाजावाका रचना पढ्दा एककिसिमको अलौकिक आनन्दको अनुभूति भयो ।
No comments:
Post a Comment